10. Meer informatie en afbeeldingen

Overzicht van de belangrijkste boeken en artikelen over het leven, wonen en werken in Oud Velsen

Allan, F., Geschiedenis en beschrijving van Haarlem, Tweede deel, Haarlem, 1877

Beijer, J.C, Gedenkboek van Neerlands watersnood. In: Februari 1825, ’s-Gravenhage, 1826

≡ info afbeelding
Afb. 57 - Aartsbisschop Willibrord, stichter van de Kerk van Velsen, geflankeerd door twee diakenen.
11de-eeuwse miniatuur, Bibliothėque nationale de France

Berkum, A. H. van, De vijf Hollandse kerken van Sint Willibrord. In: Egmond tussen Kerk en wereld, Hilversum,1993, p. 29-45

Bosman, Arjan V.A.J., Rome aan de Noordzee. Burgers en barbaren te Velsen. Leiden, 2016

Brouërius M. van Nidek, Het Zegenpralent Kennmerlant, Amsterdam, 1729

Bruin, Claas en Gerrit Schoemaker, Noordhollandsche Arkadia, 1732

Buijtenen, M.P. van en A.K. de Meijer OSA, Westbroeks heiligen in polderperspectief, Nijmegen, 1981

Calkoen, H.J., De Engelmunduskerk te Velsen, Velsen-Zuid, 1972

Een kerk en een handvol huizen. Grepen uit de geschiedenis van het dorp Velsen, Stichting Het Dorp Velsen, Velsen, 1975 met artikelen van de volgende auteurs:

Gemser, Haije Het dorp Velsen van 1865 tot 1970, te weten:
  De aanleg van het Noordzeekanaal 78
  Restauratie en verleden 81
  Anna van Gogh-Kaulbach en haar herinneringen 83
  De Velservoetbrug en het pontveer 85
  De stoomtram 87
  De trein, spoorbruggen en station 87
  Herinneringen 93
  Wat er van het dorp weg is 105
≡ info afbeeldingen
Afb. 58 links - De Velser voetbrug naar het noorden gezien omstreeks 1900
Afb. 59 - Het ss Frieda Danzig passeert de Velser voetbrug op weg naar de sluis van IJmuiden. Het kanaal heeft dan een breedte van 27 en een diepte van 7 m. Tegenwoordig is dat 270 om 15.1 m. De noordoever is altijd gelijk gebleven. Oud Velsen heeft dus zuidwaarts vanaf de aanleg van het kanaal in 1865 bijna 300 m x 300 m aan grondgebied met monumentale bebouwing verloren.
Bb NHA
Heijst, P. van Herinneringen aan oud Velsen 100
Herwijer, Petra Muntvondst vroege Middeleeuwen 20
Jol, Gerard Landschap en beplanting 160
Tuintjes en plaatsjes 164
Haam, H.J. van Jeugdmo-nu-menten 93
Maas, P.A.J.M. Herinneringen van een schooljongen uit de jaren dertig 99
Ockeloen, C. Ideeën over de toekomst van de streek 170
Rolle, Siebe Van rechthuis tot raadhuis van 1646 tot 1966 40
  's Gravenlust van de achttiende eeuw tot 192658
  De dorpsbrandspuit van 1760 tot 1763 61
  De koemarkt 1735 tot 1930 66
  Het diaconie-weeshuis van 1769 tot 1936 73
≡ info afbeeldingen
Van 's Gravenlust zijn maar drie afbeeldingen bekend.
Afb. 60 links - Doorkijk vanaf het plein voor het huis Velserbeek langs het voormalige koetshuis (nu hoofdingang). Op de achtergrond de achter- of westzijde van het herenhuis 's Gravenlust, 1898
Afb. 61 midden - Doorkijk vanaf de Meervlietstraat in de Zuiderdorpstraat Op de achtergrond het gebouw 's Gravenlust, dan ingericht voor gemeentelijke doeleinden en met een daarvoor gebouwde cachot, ca. 1907
Afb. 62 rechts - Links het splinternieuwe raadhuis en rechts daarvan een detail van 's Gravenlust met het cachot ervoor, ca. 1908.
Bb NHA
≡ info afbeelding
Afb. 63 - Het diaconie-weeshuis (rechts) en bebouwing aan de Zuiderdorp-straat in 1959.
Bb NHA
Rolle, Siebe
Schaafsma Siem
Een rondgang door het dorp 139
Schaafsma, Siem Het dorp beschermd 133
  Bouw en restauratie 136
  Ideeën over de toekomst van het dorp 167
Venetien, drs. J. van De lotgevallen van de Velserkerk in de Middeleeuwen 23
 Enqueste en Informacie eind vijftiende en begin zestiende eeuw 32
 Van scholen en schoolmeesters 1595 tot 192934
 De Velserhaven van 1657 tot in de negentiende eeuw45
 Velserbeek van de zeventiende eeuw tot nu48
 Meershoef van de achttiende eeuw tot 190752
 Meervliet van de zeventiende eeuw tot 192755
Vons, P. Het wapen van Velsen 64
  Prehistorie, de Oudheid met Romeinen en vondsten uit de vroege Middeleeuwen 10-22
≡ info afbeeldingen
Afb. 64 - links - Velserbeek in 1844. De buitenplaats is dan in bezit van de familie Van Tuyll van Serooskerken en wordt in die tijd geroemd om haar schitterende aanleg. Bijna 100 jaar later is dat nog zo. Velserbeek is dan voor een deel een openbaar gemeentelijk wandelpark. Dat blijkt uit het volgende versje van een Engelse journalist die in de zomer van 1926 op het herenhuis logeert, waarin inmiddels een hotel is gevestigd:
"Velserbeek houdt kracht verborgen
hier schenkt 't leven nieuwe waard
hier verliest men kracht en zorgen
't Paradijs' is hier op aard"

Litho van P.J. Lutgers (1808-1874). Overdruk uit: Gezigten in de omstreken van Haarlem...

Afb. 65 - Het herenhuis Meervliet aan de zuidkant van het dorp, ca. 1920. Het buiten moet plaatsmaken voor een rij villa's aan de Rijksstraatweg.
Beeldbank Museum Kennemerland

Geest, Jan van, R.Sierksma, Sandra van Assen e.a., Verloren Uitzicht. Bloei en teloorgang van het Wijkermeer, Amsterdam, 2002

≡ info afbeelding
Afb. 66 - (detail) Het Wijkermeer voor het dorp Velsen in 1661. Op de achtergrond Beverwijk.
Salomon van Ruysdael, olieverf, Mauritshuis

Gottschalk, Elisabeth M.K, Stormvloeden en rivieroverstromingen, de periode voor 1400, Assen, 1971

Heijst, D.A. van, Aantekeningen omtrent de gevolgen van zware stormvloeden, tusschen 1500 en 1825 voorgekomen voor de dijken en polders langs het zuidwestelijk deel der Zuiderzee. In: Rapporten en mededelingen van den Rijkswaterstaat, ’s-Gravenhage, 1916

Koene, Bert, Jan Morren en Fred Schweitzer, Midden-Kennemerland in de Vroege en Hoge Middeleeuwen. Het land, de bewoners en hun heren tussen 700 en 1300, Hilversum, 2003

Lutgers, P.J., Gezigten in de omgeving van Haarlem naar de natuur geteekend en op steen gebracht, ca. 1840

Meulenbelt, drs. Fred, Een bouwhistorisch onderzoek van de toren van de Engelmunduskerk te Velsen-Zuid, mastersrcriptie UVA, jan. 2015

Morren, Jan, Velserbeek, Historische Kring Velsen, Velisena 1996 jaargang 5, Velsen, 1996

Morren, Jan, Rond het huis De Dageraad (Zuiderdorpstraat 4), Historische Kring Velsen, Velisena 2007 jaargang 16, Velsen, 2007

≡ info afbeeldingen
Afb. 67 links - Het huis De Dageraad Torenstraat 18 in 1965.
Afb. 68 rechts - Het huis vlak voor de sloop in 1968. Het monumentale pand wordt na afbraak in 1969 weer herbouwd aan de Zuiderdorpstraat.
Bb NHA

Morren, Jan, De Adrichemmer en Breesaper tienden, Historisch Genootschap Midden-Kennemerland (HGKM) Ledenbulletin 30, Beverwijk, 2007

Morren, Jan, Boerderijen in het dorp Velsen langs de Heerenweg in het Adrchemmertiendengebied, HGKM Ledenbulletin 34, Beverwijk, 2010

Morren, Jan, Het huis van de timmerman (Meervlietstraat 34-36), HGKM Ledenbulletin 35, Beverwijk, 2011

≡ info afbeeldingen
Afb. 69 links - Meervlietstraat 34-36 uit 1746 hier naar de situatie ca. 1960. Rechts het huis van de timmerman en links de houten werkplaats met bovenwoning onder een dak.
Tekening Jan Morren
Afb. 70 rechts - Dezelfde situatie in 2004. De houten werkplaats met woning is in 1971 gesloopt. Op de plek is in 1974 in hout Meervlietstraat 38 gebouwd.
Foto Jan Morren

Morren, Jan, Stalhouderij Van Gameren, Historische Kring Velsen, Velisena 2012 jaargang 21, Velsen, 2012

Morren, Jan, Het huis van de metselaar (Middendorpstraat 1), HGKM Ledenbulletin 37, Beverwijk, 2013

Morren, Jan, Het huis aan het Haarlemmervoetpadt (Hoofdbuurtstraat 5), HGKM Ledenbulletin 37, Beverwijk, 2013

Morren, Jan, Het huis waar de Stad Deventer uithangt (Torenstraat 4), HGKM Ledenbulletin 38, Beverwijk, 2014

Morren, Jan, Het huis van de Vroedvrouw (Middendorpstraat 6), Historisch Genootschap Midden-Kennemerland (HGKM) Ledenbulletin 39, Beverwijk, 2015

Bij de auteur zijn in voorbereiding: Het huis van de Schout (Torenstraat 16), Het huis de Morgenzon (Hoofdbuurtstraat 6), Het huis van Barend Kromhout (Middendorpstraat 2), De Zwarte Os (Meervlietstraat 52-54), Het Overschotje (Torenstraat 14), Herberg de Prins(nu de Heeren van Velsen, Meervlietstraat 62) en Het huis van Nauta (Meervlietstraat 58)

≡ info afbeeldingen
Afb. 71 links - Herberg De Prins met doorrijstal en rechts de stoomtram Haarlem-Alkmaar ca. 1900.
Bb NHA
Afb. 72 rechts - V.l.n.r. Slagerij Köhler, Logement Van Heijst (later verbouwd tot twee woonhuizen) en aangebouwd de Halte Stoomtram (korte tijd daarna verbouwd tot het Koffiehuis De Zwarte Os).
Bb NHA

Morren, Jan, Kastelen en buitenplaatsen in Velsen, deel 3 IJmuiden, Velsen-Zuid en - Noord, Velsen, 2005

    Velserkerckbuert:  
  Blauwselhuijs of Beeckzangh 111
  Holland op 't Smalst 119
  Schulpen 123
  Watervliet 131
  Schoonoord 157
  Bellevue of Meerzicht 161
  De Groenepoort of Wijkeroog 166
  Crommehofstede of Meershoek 176
  Wijckzicht en Meershoef 178
  Het Huis bij de kerck of 's Gravenlust 188
  Velserbeek 202
  Claterbuert:
  Meervliet 230
  Waterland 239
≡ info afbeelding
Afb. 73 - Achterzijde Waterland 1796.
Aquarel H. Numan

Oosterom, A. (Ton) van, Wat Mijnheer zegt moet gebeuren. De bewoningsgeschiedenis van de Buitenplaats Waterland te Velsen in de twintigste eeuw, Beverwijk, 2004

Oosterom, A. van, Retourtje Den Haag en eentje naar Haarlem: De laatste twee mannelijke Boreels van Waterland, Willem (1800-1883) en Jacob Willem Gustaaf (1852-1937), Historische Kring Velsen, Velisena 2007 jaargang 16, Velsen, 2007

≡ info afbeelding
Afb. 74 - Grote drukte in 1902 op het plein voor het raadhuis bij het society-huwelijk tussen jkvr. Cornelie Marie Boreel, dochter van jhr. Jacob Willem Gustaaf Boreel van Hogelanden van Waterland, en Frederic Willem baron van Tuyll van Serooskerken. Het bruidspaar is na het voltrekken van het burgerlijk huwelijk in het raadhuis lopend op weg naar de oude Engelmunduskerk voor de kerkelijke inzegening.
Collectie Ton van Oosterom

Oosterom, A. van, Een vorstelijk graf voor een telg van de Boreels uit Velsen, Historisch Genootschap Midden-Kennemerland (HGKM) Ledenbulletin 31, Beverwijk, 2008

Oosterom, A. van, De Generaal: Jonkheer Willem Francois Boreel (1775-1851), HGKM Ledenbulletin 31, Beverwijk, 2008

Oosterom, A. van, De tuinarchitecten Michael: Johann Georg Michael (1738-1800) en Johan George Michael (1765-1858), HGKM Ledenbulletin 33, Beverwijk, 2010

Oosterom, A. van, Van boerderij tot dodenakker: de historie van de particuliere begraafplaats De Kikvorsch, HGKM Ledenbulletin 34, Beverwijk, 2010

Oosterom, A. van, 1811-2011, 200 jaar na het bezoek van Napoleon aan Kennemerland, HGKM Ledenbulletin 35, Beverwijk, 2011

Oosterom, A. van, Jan Melgerd (1871-1943): smid, brandweerman, geschiedschrijver (met daarin opgenomen: Brandweerkrabbels, door Jan Melgerd (1931), HGKM Ledenbulletin 37, Beverwijk, 2013

≡ info afbeeldingen
Afb. 75 links - De afbeelding is een van de oudste foto's in het dorp en toont ons de smederij van Melgerd in 1869. Het bedrijf dateert van 1758 en staat aan de oostzijde van de Heereweg, later aangeduid als de Rijksstraatweg en tegenwoordig Meervlietstraat genaamd. De gebouwen worden in 1939 onteigend en gesloopt voor de aanleg van een nieuwe ponthaven.
Bb NHA
Afb. 76 rechts - Een beeld van de aanleg van de ponthaven in 1939 waarvoor de smederij van Melgerd moest wijken. Op de achtergrond de bebouwing aan de Meervlietstraat.
Foto Anton Bresser

Oosterom, A. van, Catootje ben je boven? of de terugkeer van Marie van Zeggelen in Kennemerland, HGKM Ledenbulletin 38, Beverwijk, 2014

Oosterom, Ton van, Oud Velsen 1911-2011; een kleine bedevaart naar het dorpsverleden, Beverwijk, 2012

    Een stukje historie in vogelvlucht 5
  Een reisje naar Velsen in 1911 11
  Het dorp Velsen in 1936 45
  Velsen, het dorp in 1961 69
  Terug naar Velsen in 1986 97
  Het dorp in 2011 139

Rademaker, Abraham, Hollands Tempe verherelykt, vertoond in dertig uitmuntende gezigten …, met gedichten van G. Tysens, 1728

Rolle, Siebe, 100 jaar Noordzeekanaal en IJmuiden; Momentopname uit het leven en werken in het Velsen van zo'n honderd jaar geleden, Beverwijk, 1976

    De cholera-epidemie 1
  Een pleziertochtje naar Holland op zijn Smalst 4
  Werkeloosheid en Broodsnood 8
  De Velser voetbrug 9
  Zetel en samenstelling van het gemeentebestuur 16
  Verbouwing Raadhuis 17
  Gemeenteverslag 1873 18
≡ info afbeelding
Afb. 77 - Een pleziertochtje naar Holland op zijn Smalst om de kanaalwerken te bekijken. Een deftig gezelschap kijkt naar de duinafgraving, ca. 1866.
Wouter Verschuur (1841-1936), olieverf, gemeente Velsen
Bb NHA

Rolle, Siebe, Memoriaal van Velsen, een sociaal economische beschrijving tot 1900, IJmuiden, 1985

    Gebied en bevolking  
  Prehistorie en Romeinse tijd 4
  Een zielental zoo hoog 12
  Middelen van bestaan  
  De karsplantage bloeit 20
  Veepest 21
  Zeer weinig visscherye 22
  Beswarende tijden door de verdergaande sloping van buitenplaatsen 23
  Aardappelen, het meest gebruikt wordende voedingsmiddel 26
  Kanaalwerken, minder armoe door meerdere welvaart 28
  Vermaak, rouwen en bidden  
  Als het hong'rig vinkje kwinkt 34
  Zij die spelen op de fiool 38
  Die de hoogste Oogen werpt 40
  Van de graefmaker 46
  De Hulde hunner Liefde, Eerbied en Gehoorzaamheid 51
  Verkiezingen en geldmiddelen  
  Die gij allen den behoorlijken Eed zult afnemen 56
  De zetting van de bede 60
  Kerkelijke zaken en armenzorg  
  De stoutigheden der papisten 64
  Armenzorg is liefdadigheid 71
  Gezondheidszorg  
  Een onschatbaar geschenk der Voorzieningheid 76
  Onderwijs  
  Artyckelen van de schoolmeester 86
  Politiezaken en zaken betreffende het verkeer en vervoer  
  Zeer veilig, stil en rustig 92

Rolle, Siebe, Kroniek van Driehuis, Driehuis, 1994

Rolle, Siebe, Aantekeningen bij Velsen vroege verleden, Velsen, 1998

    Het jonge kustgebied inzet van een politieke en religieuze strijd 11
  De drie belangrijkste missionarissen voor Velsen 17
  Velsen missiepost tegen afgoderij 25
  De lokale adel bouwt mogelijk een stenen kerk 29
  De Brederodekapel, ėėn van de oudste mausolea van leenheren in een parochiekerk in Nederland 39
  Het andrieskruis in de wapens van de gemeente Velsen en de lokale adel 43
≡ info afbeelding
Afb. 78 - 16de-eeuws glas-in-loodruitje met een op de achterzijde van het glas geschilderde figuur aangemerkt als Engelmundus met bijbel en staf. Volgens deskundigen een goed werk uit de tijd.
Collectie Museale Voorwerpen Velsen, nr. 37 NHA
Foto Stefan Witte

Rolle, Siebe, De Velsense buitenplaatsen in oorlogstijd. Gebeurtenissen in de periode 1939-1945, Velsen-Zuid, 1995

    Waterland 12
  Velserbeek 14

Rolle, Siebe, Gisteren haast onherkenbaar, Velsen toen en thans, IJmuiden, 1982

   De eendenkooi van Meervliet 95
  De oude kerktoren 101
  Herberg het Roode Hert 107
  Het Haarlemmervoetpad en zijn bewoners 109
  Watervliet; van blekerij tot buitenplaats 121
  Ontstaan en ontwikkeling van Wijkeroog 135

Rolle, Siebe, Paul N. J. Steenbakker en Peter A. Veldheer, De bevrijding van Velsen van uur tot uur, IJmuiden, 1985

Rolle, Siebe, Luc. van Grinsven, Arjan V. A. J. Bosman e.a., Een gemeente in oorlogstijd, Velsen 1940-1945, Historische Kring Velsen, Velsen,1995

≡ info afbeelding
Afb. 79 - Luchtfoto van het dorp Velsen omstreeks 1964. De pont is al verplaatst naar het huidige Pontplein. Als nalatenschap van de Tweede Wereldoorlog staat rechtsboven op en aan de oever van het Noordzeekanaal de Duitse bunker WN (Widerstandsnest) 106 bestaande uit een geschutsbunker type 612 en een manschappenbunker type 622 zichtbaar. Centraal op de foto staat nog de Duitse manschappenbunker aan het voormalige Pontplein waarop na de oorlog een koffietent met terras en uitzicht op het pontgebeuren is gebouwd.
Overdruk uit: Bunkerinfo.nl
≡ info afbeeldingen
Afb. 80 (links)- WN 106 ca. 1955. Tot het schootsveld behoorde ook de Velser spoorbrug.
Afb. 81 - Afbraak van WN 106 in ca. 1965. Op de achtergrond de houtboot van Papierfabriek Van Gelder en Zonen.
Overdruk uit: Bunkerinfo. nl

Venetien, drs. J. van, Hart van Kennemerland, IJmuiden, 1968

Visser, S. de en zoon, Hollandsch Penning Magazijn voor de Jeugd, ’s-Gravenhage, 1836

Verhoog, J.H., Onvoltooide roem. De Heeren van Brederode in de Middeleeuwen. Geschiedenis van een riddergeslacht 1203-1473, Bergen, 1997

≡ info afbeeldingen
Afb. 82 links - Willem, de tweede heer van Brederode (1230-1285). Bouwer van het kasteel van Brederode omstreeks 1281. Tijdens de regering van Floris V behoort hij tot de rijkste en aanzienlijkste edelen van het graafschap Holland. De Brederodes zijn onverbrekelijk verbonden met het dorp Velsen. Ze zijn mogelijk betrokken bij de bouw van de stenen kerk in Oud Velsen in de 12de en 13de eeuw. Die betrokkenheid geldt ook voor Willem, sinds 1244 de 2e heer van Brederode. In 1251 huwt hij met Hillegonda van Voorne. Door aankoop wordt hij vanaf 1255 ook ambachtsheer van Velsen. Uit dien hoofde heeft hij het patronaatsrecht en het recht om zich te laten begraven in de kerk. En dat gebeurt ook bij hun overlijden en wel in de aangebouwde Brederodekapel aan de noordkant van de kerk. De kapel is tijdens de Tachtigjarige Oorlog verwoest en niet meer opgebouwd. In 1967 worden bij restauratiewerkzaamheden de graven van Willem en Hillegonda aangetroffen, afgedekt door een prachtige gebeeldhouwde steen met hun beeltenissen er op. In de graven liggen de skeletten van de echtelieden (Zie ook hoofdstuk 4: Een stenen kerk). De steen is permanent tentoongesteld in de oude dorpskerk. Van de schedels zijn reconstructies gemaakt. Het resultaat valt te bewonderen in het Huis van Hilde in Castricum.
Afb. 83 rechts - Hillegonda van Voorne (1232-1302). Zij is van rijke komaf. Haar ouders zijn Hendrik Heer van Voorne Burggraaf van Zeeland en Catharina Cyoing.
Foto's Huis van Hilde