IJmuider Courant Zondag 12 maart 2023

De Morgenzon

door Pieter van Hove

Het is een markant pand in Oud-Velsen, het buurtje in Velsen-Zuid aan het Noordzeekanaal dat toch al bekend is vanwege zijn historische woningen en natuurlijk de Engelmunduskerk. Aan de gevel is een hardstenen ananas aangebracht, mogelijk als symbool in de 19e eeuw toen het onderkomen dienst deed als café. Anderen houden het erop dat het een pijnappel is. De versiering is nog steeds te zien. We hebben het over het huis de Morgenzon aan de Hoofdbuurtstraat 6 in het dorpje, vlak aan de waterweg naar Amsterdam. Jarenlang was het pand eigendom van Jan Jongkind, een boom van een man die woonde te midden van zijn boeken.

De illustere Velsenaar is niet lang geleden overleden. Zijn nalatenschap – behalve de Morgenzon had hij ook een pand aan de Amsterdamse Spuistraat – liet hij na aan de stichting Stadsherstel Amsterdam, een organisatie die de hoofdstad en een kring van 45 kilometer meer dan 750 monumentale en/of beeldbepalende panden gerestaureerd heeft. De stichting laat het onderkomen restaureren en gaat het verhuren. Op de site van de stichting (www.stadsherstel.nl/hoofdbuurtstraat6) staat een historisch overzicht over de geschiedenis van het pand dat uit de zestiende eeuw dateert. In 1597 verkocht ene Aerendt Heijndrich, schepen in Velsen, een erf of werf aan Jan Willebortszoon, inwoner van Velsen.

Het erf of de werf was gelegen tussen de Hoofdbuurtstraat, Middendorpstraat, Torenstraat en het huidige Noordzeekanaal. Op het erf stond alleen het huis van de wagenmakerij van Claes Dirxzoon Rooijer. Mogelijk raakte het bezit later verdeeld onder de familie voor de bouw van woningen want naast dit huis stond in 1667 het huis de Morgenzon.

In 1887 verloor het zijn woonbestemming toen in het pand een winkel kwam. In 1890 werd het verkocht aan de timmerman Engel Tuijn. In het huis was toen een café met een winkel gevestigd. Het onderkomen werd in 1910 aan een koopman in Haarlem verkocht die het verhuurde. Hij liet het een jaar later verbouwen tot woning waarbij de twee cafédeuren in de voorgevel werden veranderd in twee ramen. Dertig jaar later, in het oorlogsjaar 1941, werd het huis door brand getroffen.

Nog in het zelfde jaar is het gekocht en opgeknapt door de bouwondernemer Johan Ernst Kaub. Hij verkocht het in 1942 aan de groentehandelaar uit het dorp, Tieleman van Honk. Diens zoon ging in het huis de Morgenzon wonen. De hardstenen ananas op de top van de gevel werd rood geschilderd en zij gaven het huis de naam ‘Het huis met de aardbei’. Het pand lag toen in een buurtje. Dat veranderde in de jaren ’60 van de afgelopen eeuw toen het halve dorp werd afgebroken vanwege de kanaalverbredingen. Toen Jongkind het huis kocht, had hij vrij uitzicht over het Noordzeekanaal. Maar hij was er niet veel te vinden. Jongkind had namelijk ook een huis aan de hoofdstedelijke Spuistraat en een woning in Amerika. Daar was hij bestuurder van een limousine en reed er beroemde filmsterren mee rond.

In zijn optrekjes in Nederland hield hij zich voornamelijk bezig met het lezen van boeken, vooral over de Tweede Wereldoorlog. En al lezend keek hij ongetwijfeld in Velsen-Zuid af en toe naar het Noordzeekanaal. De woning in Californië werd Jongkind enkele jaren geleden afgenomen. Tot zijn overlijden probeerde hij het huis terug te krijgen. De stichting onderzoek op dit moment of het zin heeft om dit juridisch gevecht door te zetten.

Rob Stam, voorzitter van stichting Het Dorp Velsen, kende Jan Jongkind zijdelings. ,,Ik kwam hem af en toe tegen wanneer hij in Velsen-Zuid was. Hij zat ook veel in zijn woning aan de Spuistraat in Amsterdam en in de Verenigde Staten.” Voor zover Stam weet was Jongkind voor zijn beroep taxichauffeur in voornamelijk de hoofdstad en in Californië. ,,Daar reed hij echt bekende sterren rond.”

Volgens Stam was zijn voormalige dorpsgenoot een vriendelijke man die toch wel een wat teruggetrokken leven leidde. ,,Hij is ongeveer een maand geleden begraven op de Oosterbegraafplaats in Amsterdam. Bijzonder is dat hij al voor zijn overlijden zijn bezittingen had nagelaten aan de stichting Stadsherstel Amsterdam.”