Monumenten hebben meerwaarde
Nu is het dorp Velsen niet te vergelijken met de binnensteden van Dordrecht, Haarlem, Maastricht of Amsterdam. Het monumentale karakter van woningen en de woonomgeving heeft ook in het dorp Velsen voldoende aantrekkingskracht. Veel bewoners van het eerste uur, dat wil zeggen vanaf het moment dat het dorp in 1967 als beschermd monument werd aangewezen wonen hier nog steeds met veel plezier, en ook voor “nieuwkomers” is het dorp een aangename plek om te wonen, ook al zijn de woningen wat duurder in aanschaf en stelt het onderhoud van een monument extra eisen ten opzichte van een woning zonder die status.
In de vorige Nieuwsbrief werd de komst van het monumentenschildje aangekondigd; het schildje is inmiddels op verschillende panden geplaatst. En bijna allemaal volgens de instructievoorschriften. Dat bewoners in hun sas zijn met hun woningen blijkt ook uit de werkzaamheden die het afgelopen half jaar in panden zijn verricht. Kleine en grote verbouwingen en schilderbeurten hebben het aanzien en het gebruikscomfort aanzienlijk verbeterd:
- - De pastorie op Kerkesingel 7 inclusief nieuw
dak en heringerichte tuin - - Meervlietstraat 42 en 34/36
- - Zuiderdorpstraat 4
- - Torenstraat 13, 15, 17
- - Middendorpstraat 8
- - Torenstraat 5
(zuidelijk deel Oude Raadhuis) - - Kerkplein 2a en 3
- Torenstraat 13
- Toine op de ladder
- schilderwerk bij Meervlietstraat 34/36
Voorgevel van Zuiderdorpstraat 4 voor en na de 'facelift'
In 2012 zijn Andries en Karla Vonk begonnen met de verbouwing van hun huis. 'Veel houtwerk uit de restauratietijd bleek niet meer schilderbaar en reparabel. Het moest worden vervangen. Van deze nood hebben we een deugd gemaakt door een historisch correctere roedenverdeling toe te passen, luiken aan te brengen en het geheel ook in historisch juiste kleuren en ook niet in hoogglans! te schilderen', aldus Andries. 'We hebben veel onderzoek verricht voor de roedenmaat, roedenverdeling, luiken en kleuren. Uiteindelijk hebben we voor Engels Rood voor de luiken, Engels Oker voor de kozijnen en kalkwit voor de roeden en het raamhout gekozen'.
Andries heeft beloofd voor een volgende Nieuwsbrief een artikel te schrijven over kleurgebruik in het verleden want 'er werden veel en veel meer kleuren en nuances toegepast dan men meestal denkt. Het Monumentengroen en Bentheimer heeft vanaf ongeveer 1875 een volkomen verkeerd uniform beeld geschapen. Het waarom daarvan is trouwens ook een interessant gegeven'. (wordt vervolgd)
Bomen worden gesnoeid, de tuinmuur wordt regelmatig gecheckt en de bestrating gaat af en toe overhoop.
Dat levert wel wat ongemak op, maar na afloop liggen de straten er weer goed bij.
Torenstraat 5
Het interieur van het pand is zoveel mogelijk in originele staat teruggebracht en in het najaar start hij met het opknappen van de buitenkant. Tijdelijke bewoning zorgde er weliswaar voor dat het pand nog werd gebruikt maar het onderhoud liet te wensen over. Er wacht hem nog een behoorlijke klus.
Bert heeft een bijzondere band met het dorp en monumenten. Hij is aan het einde van de Torenstraat geboren in een woning die ten tijde van de kanaalverbreding is afgebroken.
Eerder heeft hij de grote rijksmonumentale Watertoren in IJmuiden ontwikkeld. Daar zijn inmiddels 11 appartementen in gebouwd. Dat gaat niet gebeuren in het zuidelijk deel van het voormalige raadhuis. Er vestigen zich vier internetondernemingen waar zo’n 15 mensen zullen werken.
Hij wil graag zijn steentje bijdragen aan het behoud van het monumentenkarakter van het dorp. “Het zou toch ook wel mooi zijn als aan de rand van het dorp ondergrondse vuilcontainers geplaatst kunnen worden,” stelt hij voor. “Dan staan die lelijke bakken niet meer zo in het zicht”.
Goeie tip, lijkt ons.
Stenen spreken met plaatjes
"Jaarlijks komt deze groep bijeen voor het doornemen van het afgelopen jaar en het bespreken van de vooruitzichten voor het volgende, een en ander onder het genot van spijs en drank. Op verzoek van de groep ging ik, na een algemene inleiding over de geschiedenis van Velsen, vooral in op bijzondere historische bouwkundige details. Bij een rondleiding gebeurt dat uiteraard ter plaatse, maar zo midden in de winter ’s avonds in het donker kan dat natuurlijk niet. Enkele van de gebruikte foto’s gaan hierbij. Het ging een beetje in quizvorm: wie weet wat dit is en waar het voor diende?"
Andries Vonk
Kenners van het dorp: probeer de afgebeelde details zelf eens te vinden!
- 1. Jaarsteen
- 2. Trotseerloodje
- 3. Toognagel
- 4. Open balkkop
- 5. Klezoren
- 6. Drieklezoren
- 7. Korteling
- 8. Troffel als gevelteken
- - Spiekbriefje -
Uitleg van de details
De functie van deze steen spreekt voor zich. In dit geval geeft de steen niet alleen aan wanneer het pand is gebouwd, maar ook wat er daarvoor op die plek stond.
Loodgieters brachten vroeger bij oplevering van hun werk op een onopvallende plaats een loden plaatje aan met in de middeleeuwen hun merkteken, in later tijden de naam van de zaak. Vrijwel altijd staat ook het jaartal van de werkzaamheden er op. Vergelijkbaar met de signering van een schilderij. Dat is niet alleen uit trots, of voor de eer, maar ook omdat men uit ervaring wist dat lood ongeveer 50 jaar meeging voor het moest worden vervangen. Generaties vaklieden lieten van vader op zoon zo hun spoor achter. Heel vaak zijn de loodjes te zien op de wangen van dakkapellen. Soms, als het archief het laat afweten, kunnen gebouwen zelfs alleen exact worden gedateerd aan de hand van het oudste trotseerloodje.
Dit zijn kegelvormige, taps toelopende houten pluggen van fijndradig, keihard eikenhout, in de nerfrichting gekloofd. Ze werden gebruikt om de stijl en dorpel van een kozijn - lijmloos! - met elkaar te verbinden. Aan beide zijden van het kozijn liet men deze toognagel uitsteken. Bij reparatie of verstelling kon men aan de binnenzijde hem terugslaan en het kozijn dus probleemloos weer uit elkaar halen. Zo kon men het kozijn weer makkelijk hergebruiken, of bijvoorbeeld aanpassen als de gevel was gaan ‘werken’. De techniek werd ook bij ‘vierkanten’ van stolpboerderijen, of 'kappen' van kerken gebruikt.
Helaas kennen de meeste moderne huisschilders deze functie niet meer en schuren zij de toognagels volledig weg in hun streven naar strakheid. Ook in ons dorp verdwijnen zij steeds meer.
Een balkkop is dat gedeelte van een vloer- of dakbalk dat in de muur steekt en waarmee de balk steunt op het metselwerk. Balken hebben niet alleen een dragende functie voor vloeren, ze zorgen ook voor een stabiele constructie van een gebouw en zitten dus verankerd in de muren. In huizen zonder spouw - de meeste historische huizen - kan dat vochtproblemen geven. Het vocht kan van de buitenste steen in de balkkop trekken waardoor de kop gaat rotten of schimmelen. Men probeerde dit te voorkomen door de gevel ‘op vlucht’ te metselen, dwz licht overhangend om hem druipwatervrij te houden. Een open balkkop zoals hier is vrij uniek want meestal bij restauraties weggewerkt. En deze gevel helt niet over. Om vochtproblemen te voorkomen ligt de balkkop een paar centimeter terug in het metselwerk.
Klezoor: is een kwart van een baksteen dat de metselaar gebruikt om een goede aansluiting bij een kozijn of hoek te krijgen. De wat vreemd aandoende naam ‘klezoor’ is een verbastering van het oud Franse woord closoir voor sluitsteen van een gewelf of muur. Het Franse ‘clore’ betekent sluiten - vergelijk close in het Engels. Zie verder: drieklezoren.
Een klezoor is een kwart van een baksteen, drieklezoor dus driekwart. In de 17de-eeuw gebruikte men altijd een hoekoplossing met klezoren. Later ging men over op het gebruik van drieklezoren. Nu gebeurde dit niet in het hele land overal tegelijk. In de ene streek gebeurde dit veel eerder dan in de andere streek. Op basis van het gebruik van klezoren kan men zodoende een gebouw dateren.
Tot ver in de 19e eeuw werden vooral bij grote objecten tijdens de bouw op regelmatige plekken stenen in het metselwerk ‘weggelaten’ om er een korte dwarsbalk in te kunnen steken. Planken erop, et voilá: een zelfdragend steigersysteem dat per werkdag meegroeide. Na oplevering liet men deze ‘kortelingen’ zitten voor het onderhoud. Bij veel gebouwen zijn bij 19de - en vroeg 20ste eeuwse restauraties deze kortelingen dichtgezet, zowel uit esthetische - als uit utiliteitsoverwegingen. In landen als Italië zijn ze vaak nog wel aanwezig en worden ze ook nog gebruikt voor hun oorspronkelijke doel. Bij onze Engelmunduskerk is bij de laatste restauratie besloten ze weer in zicht te brengen.
Voor de invoering van huisnummers en voor de tijd dat bijna iedereen heeft leren lezen, werden allerlei visuele tekens gebruikt om aan te geven wie ergens woonde, of wat voor zaak er werd gedreven. Gevelstenen met daarop het ambacht, maar ook voorwerpen die naar het vak verwezen. In dit geval een troffel aan de gevel van een huis waar generaties lang metselaars woonden.
1. Meervlietstraat 38
2. Torenstraat 14
3. Zuiderdorpstraat 4
4. Torenstraat 4
5. Middendorpstraat 1a
6. Zuiderdorpstraat 4
7. Engelmunduskerk
8. Middendorpstraat 1a
Sail 2015
Er varen tijdens deze editie wel negen Tall Ships langs die hier nog nooit eerder te zien waren. Zo komt de Young Endeavour helemaal over uit Australië, een primeur voor SAIL Amsterdam 2015 en voor Nederland. Uit Spanje komt voor het eerst de replica van de legendarische Nao Victoria. Dit oorspronkelijke 16e eeuwse schip maakte tussen 1519 en 1522 als eerste zeilschip een succesvolle reis rond de wereld. Een andere primeur is de komst van de Escuela Guayas uit Ecuador. Daarnaast doen er nog honderden kleine schepen mee.
Kortom het wordt een memorabele dag, die we natuurlijk graag voor ons archief willen vastleggen. Dus als je de feestelijke Sail-In Parade in het dorp komt bekijken, maak foto's en stuur ze naar ons op. We zetten ze dan op de site en in de volgende Nieuwsbrief.
Er is echter één restrictie: het moet wel duidelijk zijn dat ze in of rondom het dorp gemaakt zijn.
We zijn heel benieuwd naar jullie visuele interpretatie van het evenement.
Om de drukte in goede banen te leiden komt de Gemeente met een aantal maatregelen voor toegang en parkeren in het dorp. Kijk in de lokale media en op de site van de stichting voor informatie hierover.
Eataly op vrijdag 28 augustus
Afhankelijk van het weer wordt het grasveld bij de parkeerplaats aan de Meervlietstraat gebruikt of anders het pleintje bij het Oude Raadhuis. En als het erg slecht weer is, verplaatst het festijn naar een andere datum. Vlak voor de 28e komt hier nader bericht over.
De organiserende Vrienden nodigen alle bewoners en hun eventuele gasten uit voor een Italiaanse maaltijd, Eataly.De hoofdmaaltijd en het nagerecht worden verzorgd door de organisatie; zelf dien je je voorgerecht, dwz de antipasta, voor minimaal 2 personen mee te nemen en wijn of andere drank, eigen glas, bord en bestek. En een stokbroodje. En je eigen stoel om comfortabel te kunnen zitten. Gasten zijn natuurlijk welkom en zij nemen ook hun eigen voorgerecht, bestek, drank en glas mee.
Kijk nog eens in een Italiaans kookboek want de Italiaanse keuken kent tientallen smakelijke en eenvoudig te maken recepten. Of loop bij je buren binnen en spreek af om samen een lekker voorgerecht te maken. Dat is handig en vooral heel gezellig.
voor info mail Roosje Hofman
Monumentendagen 12 en 13 september
Wat de kunst in het dorp betreft valt te denken aan bouwkunst (dorp), tuinkunst (buitenplaatsen), beeldende kunst (Christusbeeld toren, gevelstenen- en versieringen, oriëntatiepunt bij het kanaal), schilderkunst (kunstschildercollectief oude raadhuis) en een de boekdrukkunst (uitgeverij Nauta).
Met enige fantasie valt de schrijfkunst van Anna van Gogh-Kaulbach hier ook onder. Het dorp kende door de eeuwen heen allerlei werk- en ambachtsplaatsen. De nabije ligging van grote buitenplaatsen zorgde voor werkgelegenheid voor schoenmakers, metselaars, timmermannen, wagenmakers, zadelmakers, smeden, vleeshouwers, schilders, glazenmakers en natuurlijk baard- en haarsnijders.
Beeckestijn, de Engelmunduskerk, de Loge van de Metselaars en het Raadhuis voor de Kunst zijn dat weekend ook open. Onze vaste rondleiders Siebe Rolle en Andries Vonk geven voor belangstellenden op zaterdag en zondag een rondleiding in het dorp en besteden daarin aandacht aan het thema.
De wandelingen starten om 11.00 uur op het Kerkplein en zijn gratis.
Gemeentearchitecten van Velsen 1902 – 1998
De stijlen waarin de architecten werkten waren de stijlen van hun tijd: van eclectisch en neonrenaissancistisch, Amsterdamse en Delftse School tot functionalistisch en postmodern.
Reden voor de tentoonstelling is dat het werk van de vier nog nooit gezamenlijk is getoond en is tegelijkertijd een pleidooi om enkele gebouwen aan te wijzen als gemeentelijk monument. De gemeentelijke gebouwen verdwijnen het laatste en komende jaar in hoog tempo!
Siem Schaafsma deed ook een zevental restauraties waaronder als eerste zijn eigen huis (Zuiderdorpstraat 7) in 1968 en als laatste de tufsteenrestauratie in 1997 van de toren van de Engelmunduskerk. Hij ontwierp in 1976 een nieuw huis (Meervlietstraat 38), tekende het kanaalmonument (1982) en de pomp (1984).
Alle werken van de vier architecten zijn in een publicatie opgenomen en is verkrijgbaar tijdens de tentoonstelling.
* D. Kramer in dienst van 1902 tot 1923, eclectisch en neonrenaissancistisch
J. P. Koopen in dienst van 1923 tot 1957, Amsterdamse- en Delftse School
H. J. Peters in dienst van 1957 tot 1978, functionalistisch
S. Schaafsma (organisator van de tentoonstelling) in dienst van 1980 tot 1998,
postmodern
Tentoonstelling bij Parterre in het oude Raadhuis van Velsen, Torenstraat 7, Velsen-Zuid
6 september t/m 4 oktober - geopend do t/m zo van 14.00 - 17.00 uur
Opening zondag 6 september om 16.00 uur
Activiteiten in en om de Engelmunduskerk
rond het Kerkplein; een week later op 3 oktober is er in de kerk een theaterstuk over Albert Schweitzer. De kerk doet ook mee aan de Kunstlijn in het weekend van 30 oktober t/m 1 november.
Storm!
Maar de grootste schade was aan het Kerkplein waar één van de vier bomen langs de begraafplaats geheel omwaaide met schade aan de schuur van het pand aan de Kerkesingel en het hek aan de begraafplaats. De grafstenen staan nog overeind. Talloze stokrozen legden het loodje en takken zijn afgerukt. (meer foto's op onze facebookpagina)
Bankencrisis in Dorp Velsen?
De meeste bankjes zijn in particulier bezit, maar er staan ook twee ‘openbare’ banken van de gemeente. Er zijn natuurlijk ook dorpsgenoten met een bankje in de achtertuin, die tellen nu even niet mee. Wat bij deze rondgang vooral opviel: alle bankjes waren leeg. Het zal aan het tijdstip gelegen hebben, het was bijna vier uur, want het weer was best redelijk. Stel je een prachtige zomeravond voor; alle bankjes bezet met dorpelingen die genieten van de rust en de sfeer in het dorp. Buren, zonder bankje, die een ommetje maken, of toevallige passanten, raken al snel in een geanimeerd gesprek met een bankzitter. Over het weer, de nieuwe sluis, de crisis in Griekenland, geen onderwerp blijft onbesproken.
Jan Borst
Beschermd kruid vs beschermd dorpsgezicht
onkruid sluipenderwijs de straten verovert.
Klein glaskruid - zo genoemd omdat het blad vroeger gebruikt werd om glazen kroezen en bekers op te wrijven - is een vaste plant, die behoort tot de brandnetelfamilie. Hij komt van nature voor in het Middellandse Zeegebied en is wellicht door de Romeinen meegenomen. Het stuifmeel bevat sterke allergenen en roept daardoor bij een aantal mensen al snel een heftige, allergische reactie op - in Australië spreekt men dan ook van ‘asthma weed’. De vrucht is een 1-1,4mm lang nootje waar mieren verzot op zijn en zij zo een belangrijk aandeel leveren in de verspreiding van de plant.
In de oudheid werd het als geneesmiddel gebruikt. Volgens de beroemde Dioscorides, arts, farmacoloog & botanicus in Rome ten tijde van Nero, was dit kruid gestampt en vermengd met allerlei oliën en bokkenvet een goed middel tegen o.a. ‘brandende puisten, stinkende zweren, jicht in de voeten, oude hoest en heftige koliekaanvallen bij nierstenen’.
In middeleeuwse tijden werd het kruid in het koren gelegd om duivelse geesten te verdrijven. Interessante YouTube
Langzamerhand heeft deze “dwaalgast” een kwart van het dorp bezet en het ziet er nog niet naar uit dat hij in zijn veroveringsdrang gestuit zal worden. Ik ben bang dat het een blijvertje is als er nu niets aan gedaan wordt.
Kwam vroeger nog een 'borstelwagen' van de Gemeente langs om het onkruid weg te schrobben, in onze participatie maatschappij zal de burger het zelf moeten doen. Uittrekken is lastig maar schoonmaakazijn helpt uitstekend, is goedkoop en ook nog biologisch afbreekbaar. Wat let jullie!
... Dit gezegd hebbende ben ik er achtergekomen dat het hier om het Parieteria judaica - Klein glaskruid - gaat, een kruid dat lang op de rode lijst heeft gestaan en dat nog steeds een beschermde soort is in Nederland. In de VS wordt het echter beschouwd als een gevaarlijke woekersoort.
Wat nu? Hoe verhouden beschermd dorpsgezicht - dat nu ernstig wordt ontsierd - en een beschermd kruid zich tot elkaar. Mag er worden ingegrepen of moet men het dorp laten overgroeien. Of kan een gepaste regulering zoals het een goede burger-tuinier betaamt, volstaan?
Haije Gemser
Het huis met de spreuken
"Bij de verbreding van het Noordzeekanaal rond 1967 werd het noordelijk deel van het dorp Velsen gesloopt.
Als eerste viel aan de Stationsweg het huisje met de spreuken aan de sloopwoede ten prooi. Later kwam de rest van de bebouwing aan de beurt.
Het woninkje was in 1871 gebouwd voor een opzichter bij de kanaalwerken."
Boven de voordeur stond de spreuk:
Ist Wijf goet ent Been quaet
Hout ze beijde van de Straet
Een spreuk in het huis boven de schouw vermeldde:
Mans ende Honde
die doene de Ronde
Katten ende Wijven
die moeten thuijs blijven
Een sympathiek gebaar
In Driehuis hebben ze er de oplossing voor: De kleine PC Hooft bibliotheek. Dit soort straatbiblotheekjes ook wel guerrilla-bibliotheekje, book shelter, boekenasiel, minibieb, enz genoemd, bestaat al enige tijd. Maar door o.a. de crisis zijn in de afgelopen paar jaar over heel Europa honderden microbibliotheekjes als paddenstoelen uit de grond gerezen. Je vindt ze in alle soorten en maten: van konijnenhok en vogelhuisje tot de bekende, rode Engelse telefooncel. Sommige staan gewoon op straat, andere in voortuintjes of zitten vast aan het huis. De commercie speelt er handig op in. Kijk maar eens op internet. Overal kun je van die huisjes kopen. Natuurlijk kan de handige vrouw of man er zelf eentje maken en ook de aanwijzingen hiervoor zijn weer te vinden op internet.
We vroegen ons af of je zo'n minibieb een idee vond voor ons dorp. Misschien weet je er een goede plek voor, of heb je een hokje / huisje op zolder dat er geschikt voor is. Want ze zijn zeker niet goedkoop. Maar mocht je graag zo iets willen maken of heb je een voorstel, mail ons. Hieronder een paar sites ter inspiratie:
Afbeeldingen van minibiebVPRO over het fenomeen straatbibliotheek
Indicatie van prijzen
Donateurs van harte welkom
Af en toe doen we een oproep aan bewoners voor een financiële bijdrage om onze beperkte activiteiten te kunnen voortzetten. Nu dus ook weer.
Stort uw bijdrage op bankrekeningnummer NL52 INGB 0001 6217 00 t.n.v. De Stichting het Dorp Velsen ovv donatie 2015.